دکتر احمدی، معاون اداره بیماریهای زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان دامپزشکی کشور: بیماری لوک آمریکایی مهلک‌ترین بیماری نوزادان زنبور عسل در کشور شایع شده است
گزارشگر: صادق سهوانی
بیماری لوک آمریکایی یک نوع بیماری نوزادان زنبوران عسل است که درمان ندارد و یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از شیوع آن معدوم سازی کلنی بیمار است. زنبورداران موارد ابتلا به لوک آمریکایی را گزارش کنند. دکتر احمدی معاون اداره بیماریهای زنبور عسل کرم ابریشم سازمان دامپزشکی کشور در گفتگو با خبرنگار مجله زنبورداران پیشرو، بیماریهای زنبور عسل را به دو بخش بیماریهای نوزادان و زنبوران بالغ تقسیم کرد و گفت لوک آمریکایی بیماری است که نوزادان درگیر می‌کند. 
البته نشانه‌های بیماری در دوره شفیرگی نمایان می‌شود. بیماری لوک آمریکا مهلک‌ترین بیماری نوزادان زنبور عسل است چون انتشار آن سریع اتفاق می‌افتد و عامل آن «پنی باسیلوس لارو» در برابر عوامل نامساعد مثل گرما و مواد ضدعفونی کننده به شدت مقاوم است. بنابراین کنترل و مبارزه با آن دشوار است.
زنبورداران باید دقت نظر در پیشگیری داشته باشند و از ورود سایر زنبورداران به زنبورستان خود ممانعت به مل آورند. نقل و انتقال کندو، جابجایی قاب تخم و لارو و مواد خوراکی زنبور عسل را به حداقل برسانند. باید مراقبت کرد که این بیماری وارد زنبورستان نشود. اگر کلنی درگیر شود باید آن کندو حذف شود تا سایر کلنی‌ها درگیر نشوند.
علائم بیماری:
مشاهده الگوی نامنظم و غیر یکنواخت تخم‌ریزی به دلیل نظافت‌گری و بیرون بردن لاروهای بیمار بر روی قاب که در اغلب بیماریهای نوزادان هم مشاهده می‌شود در این بیماری نیز قابل رویت است. سر حجره‌ها فرو رفته و بعضا سوراخ دار می‌شود. علائم و تلفات لوک آمریکایی در زمان شفیرگی اتفاق می‌افتد. نوزادان تغییر رنگ داده (به سمت قهوه‌ای تیره) و قوام آنها شکلاتی می‌شود در نهایت لارو خشک و به صورت فلسی شکل در کف حجره دیده می‌شود. مهمترین نشانه لوک‌آمریکایی یعنی علامت مشخصه آن قوام درهم و شکلاتی نوزاد است که با تست چوب کبریت یک تا سه سانت کشیده می‌شود. تست چوب کبریت را زنبوردار به راحتی می‌تواند انجام دهد با یک چوب کبریت یا تکه‌ای چوب خشک لارو را از حجره بیرون کشیده که در این حالت مشاهده می‌شود لارو از یک تا سه سانتی‌متر کش می‌آید. این مشخصه در سایر بیماریهای نوزداران دیده نمی‌شود. زنبورداران حتما باید این بیماری را به ادارات کل دامپزشکی استانها گزارش کنند.
دکتر احمدی به زنبورداران توصیه کرد کلنی‌ها را در برابر این بیماری بیمه کنند تا اگر ناگزیر به حذف کندویی شدند از پوشش بیمه‌ای برای جبران خسارت بهره بگیرند.
کلنی‌های که با تشخیص قطعی، مبتلا به لوک آمریکایی است، باید معدوم شود. اگر بخواهیم از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنیم به طور موقت نشانه‌ها از بین می‌روند ولی عامل بیماری در زنبورستان و منطقه به انتشار ادامه می‌دهد و خسارت زیادی به وجود می‌آورد. روش صحیح معدوم‌سازی بدین شکل است که دریچه پرواز کلنی بیمار را پس از تزریق مقداری بنزین بسته و صبح روز بعد تمامی قاب‌ها را در درون گودالی به عمق نیم‌متر و عرض یک متر انداخته و آتیش می‌زنیم و در پایان روی آن خاک می‌ریزیم تا توسط زنبوران غارت و موجب انتشار دوباره بیماری نشود. بهتر است بدنه نیز سوزانده شود ولی اگر زنبوردار تمایلی به این کار نداشت حتما آن را تمیز کرده و شعله افکن کند.
دکتر احمدی افزود: زنبورداران همواره باید قاب‌های نوزادان را بررسی کنند حداقل هر فصل یکبار این مهم را انجام دهند. کندویی که به لوک آمریکایی دچاراست را با آنتی‌بیوتیک درمان نکنید. اهرم و وسایل زنبورداری را همواره پس از استفاده ضدعفونی کنید.
* زنبورداران برای رهگیری وجود بیماری در یک کلنی می‌توانند نمونه از کندو برای تشخیص بیماری به ادارات کل دامپزشکی استانها ارسال کنند؟
بله، آموزش‌های لازم به کارشناسان ما در استانها داده شده و دستورالعمل‌های لازم نیز ابلاغ گردیده اگر جایی به مشکل برخوردند ما آمادگی ارائه رهنمودهای لازم را در سازمان دامپزشکی کشور داریم. بنابراین زنبورداران موارد مشکوک را به شبکه‌های دامپزشکی گزارش کنند و از همکاران ما کمک بگیرند.
* اگر کلنی تحت پوشش بیمه باشد باید برای معدوم سازی با صندوق بیمه محصولات کشاورزی هماهنگی صورت گیرد؟
در دستور العمل این موارد را آوردیم آنهایی که بیمه پایه را دارند پس از آنکه تشخیص دقیق بیماری توسط دامپزشکی صورت گرفت. همزمان به صندوق بیمه محصولات کشاورزی نیز اعلام می‌کنیم و براساس تفاهمنامه‌های موجود روند دریافت خسارت تسهیل می‌شود.
دکتر احمدی بیان داشت: در سازمان دامپزشکی کشور به طور معمول مراقبت‌های فعال و غیر فعال در طول سال انجام می‌شود. مراقبت غیر فعال بدین ترتیب است که با گزارش زنبوردار همکاران ما از زنبورستان نمونه برداری کرده و آزمایشهای تشخیصی انجام می‌پذیرد. وقتی به تشخیص بیماری رسیدند راهنمایی‌های لازم، ارائه می‌شود.
برای بیماری لوک آمریکایی هم مراقبت فعال و هم غیر فعال از سوی کارشناسان سازمان دامپزشکی در سطح کشور انجام می‌پذیرد.
این کارشناس بیماریهای زنبور عسل تصریح کرد: در آخرین نمونه برداری‌ها در مناطق گرمسیری جنوب کشور 33 درصد آلودگی کلنی‌ها گزارش شده است. این یک زنگ خطرو هشدار است. این آمار نشان می‌دهد که این باکتری در زنبورستانها وجود دارد و به هر میزان که سیستم ایمنی زنبور عسل کاهش یابد، بیماری خود را نشان می‌دهد.
این بدین مفهوم است که زنبوردار باید مراقب راه‌های انتشار بیماری باشد و از فعالیت‌هایی که به انتشار، دامن می‌زند، دقت نظر داشته باشد.
البته نمونه‌های گرفته شده شامل، عسل، قاب نوزادان و محصولات زنبور عسل بوده است و بدین مفهوم نیست که این میزان از کلنی‌ها بیمار بوده‌اند.
* در آستانه کوچ به مناطق جنوبی برای استحصال عسل کنار هستیم. آیا این هشدار به میزانی است که به زنبورداران توصیه کنیم به مناطق جنوبی کوچ نکنند؟
دکتر احمدی تصریح کرد: معیشت زنبورداران را نمی‌توان دچار اختلال کرد و به اجبار نمی‌توان آنها را به کاری وادار یا منع کرد ولی توصیه آن است که با ادارات کل دامپزشکی استانها برای رهگیری بیماری در زنبورستان همکاری کنند و مجوزهای لازم را بگیرند تا اگر بیماری وجود داشت از جابجایی آن کندوی خاص جلوگیری شود. ازدحام زنبورداران در یک منطقه محدود همزمان با کوچ برای برداشت عسل کنار در مناطق جنوبی مناسب نیست و از کوچ‌های جمعی اجتناب کنند.
* برخی زنبورداران ممکن است برای درمان بیماری متوسل به راه‌های گوناگون شوند و از معدوم سازی به دلیل گرانی کلنی‌ها اجتناب کنند چه توصیه‌ای برای آنان دارید؟
دکتر احمدی گفت: چون کندوها سرمایه و وسیله معاش زنبوردار است حذف کندو توصیه‌ای است که در اغلب کشورها می‌شود. بنابراین نگران حذف کندوهای بیمار نباشند. این موضوع می‌تواند برای سلامت زنبورستان خود شان، اطرافیان و منطقه مهم و حیاتی باشد.
طبیعی است دغدغه حذف کندو نگرانی‌هایی به دنبال دارد ولی متاسفانه تاکنون هیچ راه حلی غیر از حذف کندوی بیمار وجود ندارد. زنبورداران حتی اگر گزارش ندهند، خوب است برای حفظ و صیانت از سرمایه خودشان کندوی بیمار را معدوم‌سازی کنند ولی باید بدانند درمان‌های کور مثل استفاده از آنتی بیوتیک‌ها ممکن است موجب نابودی زنبورستان شود. حتی در کارگاه‌های آج موم نیز عامل این بیماری با دما از بین نمی‌رود. خرید و فروش پوکه، کندوی مستعمل، جابجایی قاب، مکمل‌هایی که تحت نظارت سازمان دامپزشکی نیست و… ممکن است آلودگی را انتشار دهد و به گسترش بیماری کمک کند.
* آیا مذاکراتی با تشکل‌ها به ویژه اتحادیه سراسری که می‌تواند در مسیر اطلاع رسانی به اتحادیه‌های استانی و تعاونی‌های شهرستانی کمک کننده باشد صورت گرفته است؟
اتحادیه سراسری در نشست‌های کمیته برنامه‌ریزی کنترل بیماری لوک آمریکایی حضور داشته است. ولی متاسفانه هیچ گونه اطلاع‌رسانی و یا دوره‌های آموزشی که برای آگاه سازی زنبوردار مفید است، برگزار نشده تا آنجایی که من در جریان هستم فعالیتی نداشته‌اند، امیدوارم در آینده فعال‌تر شوند.
روش تکانیدن
روش تکانیدن یک پله از روش معدوم سازی پائین‌تر است و انتظارات حداقلی را برآورد می‌کند. اگر زنبورداری تمایل دارد که زنبوران بالغ را معدوم نکند و فقط لاروها را از بین ببرد می‌تواند از این روش استفاده کند. بدین گونه که بعد از تشخیص بیماری در یک کلنی، یک کندوی سالم با چند عدد قاب با ورق موم در آن قرار داده و زنبوران بالغ را در آن بتکاند. نوزادان را به اتفاق پوکه‌ها در گودالی آتش زده و روی آن خاک می‌ریزیم. بدین شکل شدت بیماری در کندو کاهش می‌یابد ولی بدین گونه نیست که بیماری از بین برود. البته کندوی جدید باید نو، تمیز و پاکیزه باشد.