صنعت زنبورداری برای مقابله با تغییرات آب و هوایی نیازمنمد یک مرکز آینده پژوهشی است
صادق سهوانی
این نخستین بار است که از چنین ادبیاتی برای گرمای زمین آنهم از سوی یک مقام بین المللی استفاده می‌شود «دوران جوشش جهانی فرا رسیده است» این عباراتی است که آنتونیوگوترش، دبیر کل سازمن ملل متحد بکار گرفته است.
برخی از موضوعات مهمی که دانشمندان و گزارش سازمان جهانی هواشناسی (wmo) در این زمینه مطرح کرده آورده‌ایم.
صدالبته ما هم در کشورمان با این گرمای فزاینده مواجهیم که البته شواهد آن بسیار است که جوشش که به گرمای شدید زمین اشاره دارد اتفاق افتاده است. خشکسالیها، طوفان‌ها، گرد و غبار، خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه ها، هجوم برخی آفات و… همه و همه گوشه‌ای از رخ نمایی این جوشش است.
اما آنچه که هدف این نوشتار است آینده صنعت زنبور عسل با توجه به این تحلیل است.
به عبارت ساده تر با آغاز جوشش زمین کدام بخش یا ارگان باید به فکر آینده پژوهی و کاهش مخاطرات آینده به ویژه ناشی از گرمایش زمین باید باشد. آیا باید تمهیداتی برای صنعت زنبور عسل برای کاهش شدت گرما پیش‌بینی کنیم یا دست روی دست بگذاریم و منتظر باشیم مطابق انچه که آب و هوا در حال جوشش است، عرصه بر صنعت زنبور عسل تنگ و تنگ‌تر شود.
بدیهی است باید جامعه صنعت زنبور عسل و فعالان این رشته همفکری کنند و برای آینده قبل از گرفتار شدن به مصائب «جوشش» راهکارهای حل معضل را بیابیم.
آیا زنبورداری به همین شیوه باید ادامه یابد؟ آیا نمی‌بایست در شیوه‌های زنبورداری و اجزاء آن تجدید نظر کنیم؟! آیا کندوهایی که اکنون به عنوان جایگاه از آن بهره می‌گیریم برای سالهای آینده مناسب است؟ آیا برآوردی از میزان خسارت گرمایش زمین به صنعت زنبور عسل داریم؟ همه باید آگاه باشیم یک نیازمند یک برنامه فوری برای مقابله با تغییرات آب و هوایی هستیم. مطالعه‌ای در ایالات متحده آمریکا صورت گرفته که نشان می‌دهد گرما می‌تواند جثه زنبوران عسل را کوچک کند. حمل و نقل ملکه‌ها در گرمای هوا آسیب‌زا است. خوب است ضوابط و دستورالعمل حمل و نقل ایمن ملکه‌ها تدوین و به نهادهای مسئول اعلام شود. شرکت‌های پست و کالارسان باید به این ضوابط پایبند شوند.
مطالعانی وجود دارد که نشان می‌دهد زنبورهای وحشی (بامبل) به ازای یک درجه سانتیگراد افزیاش دما یک هفته زودتر از لانه بیرون می آیند (کریس وایور – دانشگاه ریدینگ). در گرمای زودرس زنبورها زودتر از زمستانگذرانی خارج می شوند و در این مقاطع ممکن است با کمبود غذای کافی مواجه شوند. عدم تطابق با طبیعت یعنی اینکه گرده افشانی موثر کاهش می‌یابد. در این مطالعه که 88 گونه مختلف زنبورهای وحشی را در یک دوره 4 ساله مورد بررسی قرار داده نشان داده برخی زنبورها زودتر از سایرین ظاهر می شوند زیرا گونه‌های متفاوت واکنش های متفاوتی نشان می‌دهند.
در بررسی 88 گونه طی 40 سال 4 گونه زودتر ظهور کردند. در گرمای هوا حتی تغییرات گلدهی نیز حادث می‌شود. این موضوع یعنی منابع غذایی دچار تغییر زمانی می‌شود شهد و گرده کاهش می‌یابد.
مطالعه شده زنبور عسل وقتی گرده حمل می کند دمای بدنش بالا می‌رود.
هر میلی گرم گرده گل 7 درصد درجه سانتی گراد دمای بدن زنبور را افزایش می دهد زنبورهای کاملا باردار 2 درجه سانتیگراد بالا می‌رود. دمای بدن زنبور عسل عمدتا توسط محیط تعیین می شود بنابراین در گرمای بیش از حد زنبور عسل توان کمتری خواهد داشت و در برابر استرس گرمایی قرا می گیرد.
بنابراین آستانه تحمل زنبورها در روزهای گرم احتمالا کمتر می‌شود. گرمایش زمین می‌تواند بر نرخ تولید مثل و کیفیت آن موثر باشد که کاهش جمعیت زنبورها با تغییرات آب و هوایی را مرتبط می‌سازد. حمل شهد در روزهای گرم متابولیسم را افزایش می‌دهد ولی چون نقطه ثقلی ذخیره شهد بیش از گرده گل است بار گرده دمای بدن را بیشتر بالا می‌برد. شاید بتوان با تغییراتی ا صولی که مبتنی بر مطالعه و بررسی باشد برخی از خطرات تغییرات آب و هوایی را به حداقل رساند به طور مثال ساختار کندو نیازمند تغییراتی است چون باوجود گرمای شدید هوا این سازه‌ها که عموما در حال بهره‌گیری است جوابگو نیست.
ساختار کندو نیازمند تغییراتی است
اگر جزئی‌تر به موضوع بپردازیم آیا می‌توان با کندوهای کف بسته در آینده نزدیک به کار تولید ادامه داد یا لازم است تغییر کلی در کندوها ایجاد شود؟
حلب‌هایی که روی کندو و کف کندو 40 سال پیش معمول بوده و اکنون نیز رایج است آیا برای امروز هم مناسب است؟ آیا این حلب‌ها موجب جذب گرما و تنش گرمایی نمی‌شود؟ آیا نمی‌بایست ساختار کندو محافظ بهتر و بیشتری برای جلوگیری از تنش گرمایی داشته باشد تمامی این سوالات و بیشتر باید موضوع بحث مرکز آینده پژوهی صنعت زنبور عسل باشد که ناگزیر از برپایی آن برای جلوگیری از آسیب‌های آینده هستیم در غیر این صورت در آینده گرمایش زمین تولید صنعت زنبور عسل را ذوب خواهد کرد.
هشدارها نشان می‌دهد اکنون در گرمترین دوران سیاره زندگی می‌کنیم دوران «جوشش» زمین دبیرکل سازمان ملل متحد: کل سیاره زمین یک فاجعه را از سر می‌گذراند و برای دانشمندان مبرهن است که انسانها مقصر اصلی هستند. «دوران جوشش جهانی فرا رسیده است.» این آخرین هشدار دبیرکل سازمان ملل‌متحد درباره وضعیت «فاجعه‌بار» تغییر اقلیم است و «جوشش» به گرمای شدید زمین اشاره دارد. بعد از پیش‌بینی ثبت گرمترین ماه ثبت شده در طول تاریخ و تایید دانشمندان، آنتونیو گوترش در نشستی مطبوعاتی گفت که دوران «گرمایش جهانی» به پایان رسیده و این تازه آغاز «جوشش جهانی» است.
گوترش این گفته‌های هشدارآمیز را بعد از این مطرح کرد که دانشمندان در روز پنج‌شنبه تایید کردند که سه هفته گذشته گرمترین ماه از زمان شروع رکوردهای دمایی بوده است و جولای در مسیر تبدیل شدن به گرمترین ماه ثبت شده تاکنون است. البته به گفته دبیرکل سازمان ملل «هنوز امکان محدود کردن افزایش دمای جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد (بالاتر از سطوح پیش از انقلاب صنعتی) و جلوگیری از وقوع بدترین شرایط اقلیمی وجود دارد» اما «فقط با اقدامات چشمگیر و فوری اقلیمی».
بر پایه گزارش سازمان جهانی هواشناسی (WMO) و برنامه رصد زمین کوپرنیک اتحادیه اروپا، دمای جهانی در این ماه رکوردها را شکسته است و این اتفاق ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی و تحریک آب و هوای خشن است. به گزارش گاردین، این دو نهاد چند روز پیش از این در بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده بودند که «به احتمال زیاد» در جولای ۲۰۲۳، ماه جاری میلادی، رکورد گرما شکسته خواهد شد. آنها حالا به یقین رسیده‌اند.
افزایش مداوم میانگین دمای جهانی، ناشی از آلودگی‌هایی که نور خورشید را به دام می‌اندازد و مانند گلخانه‌ای در اطراف زمین عمل می‌کند، پدیده‌های خشن آب‌وهوایی را تشدید می‌کند.
* انسانها مقصر اصلی هستند
تابستانی سوزان در بخش‌های وسیعی از آمریکای شمالی، آسیا، آفریقا و اروپا گسترده شده و همانطور که گوترش روز پنج‌شنبه در کنفرانس مطبوعاتی هشدار داد «کل سیاره زمین یک فاجعه را از سر می‌گذراند». او گفت: «برای دانشمندان مبرهن است که انسانها مقصر اصلی هستند. همه این اتفاقات با پیش‌بینی‌های علمی و هشدارهای مکرر پیشین مطابقت دارد. تنها عنصر غافلگیرکننده سرعت تغییرات است. تغییر اقلیم همین‌جاست و این وحشتناک است. این تازه آغاز ماجراست. دوران گرمایش جهانی به سر آمده و وارد دوران جوشش جهانی شده‌ایم.»
دبیرکل سازمان ملل متحد با این گفته‌ها از سیاستمداران خواست تا اقدامات فوری را در پیش بگیرند. «هوا غیرقابل تنفس است، گرما غیرقابل تحمل است و در این شرایط سود بشر از سوخت‌های فسیلی و تاثیر آن بر اقلیم غیرقابل قبول است. دولت‌ها باید این موضوع را در دستور کار قرار دهند، بدون معطلی، بدون بهانه و بدون انتظار از دیگران. به‌وضوح دیگر وقتی باقی نمانده است.»
یکی از دانشمندان دانشگاه لایپزیگ می‌گوید دماهای ثبت‌شده در ماه جولای «به قدری وحشتناک» بود که دانشمندان می‌توانستند رکورد گرمترین دمای ثبت‌شده را قبل از پایان ماه پیش‌بینی کنند. گوترش هم در اظهاراتش این موضوع را تایید کرده است و می‌گوید نیازی نیست برای دانستن این موضوع تا پایان ماه منتظر بمانیم
گوترش هم در اظهاراتش این موضوع را تایید کرده است: «نیازی نیست برای دانستن این موضوع تا پایان ماه منتظر بمانیم. جولای ۲۰۲۳ رکورد را در جهان خواهد شکست.»
هاستاین می‌گوید: «برای پیدا کردن شرایط مشابهی مانند جولای امسال در سیاره زمین ممکن است مجبور باشیم هزاران یا ده‌ها هزار سال به عقب برگردیم. سوابق اقلیمی اولیه نشان می‌دهند که زمین در ۱۲۰ هزار سال گذشته به این اندازه گرم نبوده است.»
زیک هاوسفادر، دانشمند آب و هوا در سازمان غیرانتفاعی Berkeley Earth در ایالات متحده برای تخمین شکستن این رکورد تا 0.3 (فراتر از رکورد جولای 2019) از ابزارهای هواشناسان ژاپنی و اروپایی استفاده کرد.
این مطالعه نشان داد که موج گرمای ناشی از فعالیت‌های انسانی، جنوب اروپا، آمریکای شمالی و چین را به ترتیب ۲.۵، ۲ و ۱ درجه سانتیگراد گرمتر کرده است. به گفته دانشمندان اگر انسان موجب تغییر اقلیم نمی‌شد، وقوع دو مورد اول افزایش دما «تقریبا محال» بود. فردریک اتو، دانشمند آب و هوا در امپریال کالج لندن و نویسنده اصلی این مطالعه گفته است: «ما باید مردم را برای زندگی در این شرایط سازگار کنیم. چرا که چنین شرایطی دیگر نادر نیست و هر چه دیرتر برای توقف استفاده از سوخت‌های فسیلی بجنبیم، شمار وقایع شدید آب و هوایی بیشتر می‌شود.»
یورونیوز نیز نوشته است که هرچند سازمان جهانی هواشناسی تا ماه اوت داده‌های به دست آمده را اعلام نخواهد کرد اما گزارشی که از سوی دانشگاه لایپزیگ آلمان منتشر شد نشان می‌دهد که جولای ۲۰۲۳ رکورد جهانی را می‌شکند. طبق داده‌های اتحادیه اروپا پیش‌بینی می‌شود میانگین دمای جهانی در این ماه حداقل ۰.۲ درجه سانتیگراد گرمتر از جولای چهار سال پیش باشد. جولای ۲۰۱۹ به عنوان گرمترین رکورد گرما در ۱۷۴ ساله گذشته ثبت شده است. پیش‌بینی‌های دانشمندان از وقایعی چون موج‌های گرما و پدیده‌های شدید آب‌وهوایی پر است. جویس کیموتای، دانشمند آب و هوا در موسسه گرانتهام، می‌گوید: «رویدادهای شدید آب و هوایی بزرگتر و قوی‌تر باعث ویرانی در سراسر جهان می‌شود، به ویژه در کشورهای فقیرتر که کمترین مسئولیت را در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. این زنگ هشدار باید همه ما را قانع و بیدار کند. باید برنامه گفت‌وگو را به انجام اقدام فوری در سال جاری تغییر دهیم.»
در انتظار COP28
رهبران جهان در ماه نوامبر در امارات متحده عربی گرد هم می‌آیند تا درباره راه‌های توقف گرمایش زمین، سازگاری با پدیده‌های شدید آب‌وهوایی و پرداخت خسارت تبعات تغییر اقلیم به توافق برسند. سلطان الجابر، وزیر کشور امارات متحده عربی که رئیس اجلاس COP28 است و همزمان مدیرعاملی یکی از بزرگترین شرکت‌های نفتی ابوظبی را برعهده دارد، چندی پیش به گاردین گفت که حذف تدریجی سوخت‌های فسیلی «حتمی و ضروری» است. کاترین آبرو، بنیانگذار گروه کمپین کانادایی Destination Zero، گفت که دولت‌ها باید درک کنند که «انتقال از سوخت‌های فسیلی نه تنها اجتناب ناپذیر، بلکه ضروری است. گذار از این سوخت به برنامه‌ریزی و همکاری نیاز دارد و علاوه بر این نیازمند تأمین مالی در مقیاسی است که البته در حال حاضر ارائه نشده است».
مارینا رومانلو، محقق اقلیم و سلامت در دانشگاه کالج لندن می‌گوید: «ما داده‌هایی داریم که نشان می‌دهد چگونه پایه‌های سلامت در اثر تغییر اقلیم تضعیف می‌شود و علی‌رغم این دانش، شاهدیم که دولت‌ها و شرکت‌ها همچنان سوخت‌های فسیلی را در اولویت قرار می‌دهند. با این همه هنوز زمان داریم تا شرایط را تغییر دهیم و آینده را برای خود و فرزندانمان تضمین کنیم.»