نویسنده: بهزاد رفاهی
سرزمین ایران کشوری ممتاز و با رتبه بالا از نظر غنای گیاهی و تنوع زیستی و دارای 11 اقلیم از 13 اقلیم شناخته شده جهانی است. بر اساس نظر گیاه شناسان و پژوهشگران، تعداد گونه‌های گیاهی ایران در حدود 8000 گونه است که 1728 گونه از این گیاهان به عنوان گیاهانی بومی ایران می‌باشند، منحصرا در سرزمین ایران رویش کرده و به عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب میشوند.
در میان کشورهای خاورمیانه، ایران با تنوع کلیماتیک و اکولوژیک جغرافیایی و به دلیل قرار گرفتن در پهنه ای از جهان که در برگیرنده سه ناحیه رویشی اروپا – سیبری، ایرانو – تورانی و خلیجی عمانی است از تنوع گونه ای قابل توجه ای برخوردار است. با توجه به آب و هوای متنوع در نقاط شمالی و جنوبی ایران و طبیعت چهارفصل، هماهنگی و سازگاری مساعدی با شرابط زیست و فعالیت و بهره دهی این حشره را در تمام فصول سال فراهم می‌نماید. کشور ایران با برخورداری از 90 میلیون هکتار مرتع، 20 میلیون هکتار جنگل، 17 میلیون هکتار مزارع کشاورزی و باغات و از سوی دیگر تنوع بی‌نظیری از گیاهان شهدزا و گرده زای ارزشمند در زنبورداری، شرایط منحصربفردی جهت پرورش زنبورعسل دارد.
شرایط اکولوژیکی مناسب و غنای گونه‌های گیاهی مولد شهد و گرده باعث شده است که فلات ایران موطن دو گونه زنبورعسل جنس Apis باشد. زنبورعسل کوچک Apis florea که سهم بسزایی در گرده افشانی گیاهان زراعی نواحی جنوبی کشور ایفا نموده و عسل آن به صورت کلنی‌های وحشی برداشت و به فروش می‌رسد. و زنبورعسل معمولی ایران Apis mellifera meda که بومی رشته کوه البرز و مناطق مرکزی ایران می‌باشد و سهم عمده ای در تولید عسل ایران دارد.
تنوع بی‌نظیر گیاهان شهدزا باعث شده است که در ایران طیف بی‌نظیری از عسل‌های با منشا گیاهی مختلف و با خواص دارویی فراوان تولید شود. با توجه به تنوع گونه ای بالای گیاهان مولد شهد در حدود 70 درصد عسل‌های تولیدی در ایران به صورت چند گل بوده و در حدود 30 درصد از این عسل‌ها با توجه به غالبیت یک گونه گیاهی خاص به عنوان عسل تک گل شناخته میشوند. بررسی‌های علمی در حوزه شناخت گیاهان شهدزا و گرده زای ایران مشخص نموده است که در ایران بالغ بر 1000 گونه گیاهی در تامین منابع شهد و گرده کلنی‌های زنبورعسل موثر هستند که در این بین تعدادی از این گونه‌ها به جهت شهد فراوان و تراکم و سطح پراکنش بسیار مطلوب در کشور از جایگاه ویژه ای در صنعت زنبورداری ایران و تولید عسل برخوردار هستند که در ادامه به معرفی برخی از این گونه‌های ارزشمند می‌پردازیم.