زنده یاد سهراب سپهری شاعر طبیعت دوست و با احساس سالها پیش در قطعه‌ای به نام صدای پای آب در بخشی از آن آورده:
گل شبدر چه کم از لاله قرمز دارد
چشم‌ها را باید شست جور دیگر باید دید
بی مناسبت به اوضاعی که این روزها برای صنعت تولید و پرورش زنبور عسل اتفاق افتاده نیست اگر آن را شاهد مثال آوریم. آیا همانگونه که گندم، سویا، ذرت، شیر، مرغ و تخم‌مرغ محصول کشاورزی است عسل نیست؟ قطعا همینطور است. به بهانه طرح استفساریه جزء «یک» بند «الف» ماده 9 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1400 که البته با درایت و هوشمندی و پیگیری برخی فعالان صنعت زنبور عسل و نمایندگان مجلس شورای اسلامی مطرح شده، کاش که ارزش افزوده مصوب سال 1400 برای عسل لغو شد. پس از تصویب قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده در سال 1400، موضوع معافیت محصولات کشاورزی فرآوری نشده از مالیات بر ارزش افزوده، با تغییراتی همراه شد. متاسفانه بنابه دلایلی که روشن نیست موجب برداشت ناصحیح گشت و عسل و ژل رویال در لیست کالاهای معاف از مالیات مشاهده نشد.
زنبور عسل هم همانگونه که اکنون در معاونت امور تولیدات دامی و دسته‌بندی می‌شود جزء دام به شمار می‌رود و تولید آن یک محصول دامپروری است. عسل هم مانند سایر محصولات دامی همچون مرغ و تخم مرغ محصول خام دامی است و می‌بایست از مالیات بر ارزش افزوده معاف باشد. البته تنها اتهام عسل در مقابل دیگر محصولات دامی بایست آن است که کالای استراتژیک نیست و کمتر دغدغه‌ای سمت و سوی بالا و پائین رفتن میزان تولید و کاهش بهره‌وری و نبود بازار آن می‌رود ولی تولیدکنندگان آن یعنی زنبورداران چه گناهی دارند که محصولاتشان در سبد غذایی خانوار یا از دید مسئولان اقتصادی پرمصرف نیست. البته همین ابهام و پیگیری فعالان صنعت زنبور عسل برای رفع ابهام موجب طرح استفساریه‌ای شد که به شماره ثبت 875 در مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شده است و ظاهرا باید 50 تن از نمایندگان محترم مجلس آن را امضا کنند تا در صحن علنی مطرح شود و امید داشته باشیم که ارزش افزوده عسل حذف شود. البته در نظرات کارشناسی که بر این استفساریه نیز آورده شده می‌بایست عسل جزء محصولات فرآوری نشده به شمار آید و از پرداخت مالیات معاف باشد.
منتهی چون در ماده 9 تعریف دقیقی از محصولات فرآوری نشده ارائه نگردیده لازم است برای تعریف و شناخت فعالیت‌های کشاورزی به سایر قوانین و مقرات رجوع کنیم.
بنابراین با استنادات قانونی، شکی نیست که محصولات ناشی از فعالیت زنبورداری، محصولات کشاورزی محسوب می‌شود و تهیه و تولید محصولاتی از قبیل عسل، ژل رویال و… فعالیت کشاورزی به شمار می‌رود. اما درخصوص اینکه این محصولات فرآوری نشده محسوب می‌شوند یا خیر؟! با عنایت به اینکه روی این محصولات عملیات خاصی انجام نمی‌شود و ماده خام آنها بدون انجام کاری و تبدیل شدن آن به محصولات دیگر، مورد استفاده قرار می‌گیرد. لذا فرآوری نشده محسوب می‌شوند.
تبعیض قایل شدن در محصولات کشاورزی در برخی شرایط بحرانی یا تعاریفی که کارشناسان بنابه دلایل فنی و تامین امنیت غذای افراد جامعه ارائه می‌دهند، اصل محصول را تحت تاثیر قرا نمی‌دهد یا آن را از بخش کشاورزی بیرون نمی‌راند.
عسل مانند گندم، جو، سیب، شیر، پیله ابریشم، مرغ و تخم مرغ و… همگی محصولات کشاورزی هستند. حال در این جغرافیا برخی کم بها و برخی پر بها هستند. برخی ضروری و برخی کمتر ضروری هستند. ولی آیا می‌توان تولیدات زنبور عسل را که تولیدکنندگان آن از کمترین امکانات و رفاهیات برخوردارند و در شرایط سخت و هزینه‌های گزاف، گرانی، تورم و اقتصاد ناموزون فعالیت می‌کنند یا با چوب مالیات از دایره محصولات کشاورزی راند. طبیعی است خیر، بنابراین اگر جایی از تفسیر قانونی اشکال دارد نمایندگان مجلس شورای اسلامی حداقل در حوزه انتخابیه‌های خود قطعا با زنبورداران، سختی تولید و معیشت آنان آشنا هستند پس چرا این حق را از آنان می‌گیرند و محصول عسل را مشمول ارزش افزوده می‌کنند.
یک نکته مهم و کلیدی زنبورداری سرآمد بخش کشاورزی
یکی از مهمترین کارکردهای زنبور عسل گرده افشانی است کارشناسان فائو معتقدند یک سوم غذایی که در جهان تولید می‌شود حاصل گرده افشانی حشرات است که زنبور عسل سهم عمده‌ای در آن دارد. گرده افشانی زنبور عسل مقدم و اولاتر بر تولیدات کندو است. متاسفانه این مفهوم که زنبور عسل برای تولید غذا و امنیت غذایی جامعه مهم است به هر دلیل خوب و منطقی تبیین نشده و مرتبه شایسته خود را در ساختار بخش کشاورزی نیافته است. اگر گرده افشانها نباشند تولید محصولات کشاورزی و غذا هر روز کمتر و کمتر می‌شود تا جایی که زندگی نوع بشر و موجودات دیگر کره زمین به زحمت خواهند افتاد. زنبورهای عسل در سال 2017 حدود 2/14 میلیارد دلار به اقتصاد کشاورزی استرالیا کمک کردند. ارزش ناخالص کشاورزی استرالیا در سال 2018 و 2019 به 2/62 میلیارد دلار بودند بنابراین زنبورهای عسل توانستند تقریبا یک سوم این سهم را داشته باشند این رابطه کم و بیش در تمامی اقتصادهای کشاورزی پابرجاست. حال در نظر بگیرید ما با وضع قوانین نسنجیده مثل مالیات بر عسل عرصه تولید را بر زنبورداران تنگ و تنگ تر می‌کنیم. بدیهی است رغبت و انگیزه تولید از بهره‌برداران می‌گیریم. این در حالی است که دانشمندان، پژوهشگران و محققان بخش کشاورزی همگی اتفاق نظر دارند که زیست سالم زنبوران عسل را گسترش دهند تا تولید غذا و محصولات کشاورزی به ویژه در شرایطی که با ناملایماتی مانند خشکسالی، جنگ، گرمای بیش از حد و… روبرو هستیم آسیب نبیند. همه باید بدانیم که یک سوم هر قاشق غذایی که میل می‌کنیم حاصل گرده افشانی زنبوران عسل است و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی و تقنین کنیم که حیات سالم و با آرامش برای زنبوران عسل در نظر بگیریم از ابتدای فرآیند تولید تا انتهای آن و محصولاتش نیازمند نگاه ویژه حمایتی است نه به حاشیه راندن آن.
به امید ایرانی آباد…
گل شبدر چه کم از لاله قرمز دارد چشم‌ها را باید شست جور دیگر باید دید / سرمقاله (ارشاد مرشدی)
25
فروردین