برابر آخرین آمار وزارت جهاد کشاورزی میزان صادرات جهانی گیاهان دارویی 123 میلیارد دلار است. براساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی (فائو) ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی در سال 2050 به رقم 5 تریلیون دلار خواهد رسید. گفته می‌شود سهم کشورمان از تجارت گیاهان دارویی حدود 200 میلیون دلار بدون احتساب زعفران است.
باتوجه به سهم بزرگ تجارت جهانی گیاهان دارویی و سهم اندک کشورمان از این صادرات، با نگرش به قابلیت‌های عینی موجود، متاسفانه این ظرفیت ارز آوری در کشورمان از قطار پیشرفت و تحول جا مانده و کار جدی و موثری در این عرصه صورت نگرفته است. در حالی که می‌توان از این بخش انتظار بیشتری داشت و دور از ذهن نیست که برای ایجاد اشتغال، ارزآوری و رونق اقتصادی به او اتکا داشته باشیم و سهم خواهی خود را با برنامه‌های مدون و سیاست‌گذاری به روز و اصولی جهت دهی کنیم.
عرصه گیاهان دارویی به قدری وسیع است که می‌توان در این بخش خلق فرصت و ثروت فراوانی ایجاد کرد. تاکنون این بخش متاثر از یک نگاه سنتی، به دور از فن‌آوری و تکنولوژی و کاملا معیشتی محور بوده است. فرآیند کاشت، داشت، برداشت فرآوری، بسته‌بندی و عرضه آن به گونه‌ای عقب افتاده و مندرس است که شاید درمنظر بسیاری از سرمایه‌گذاران، تجار، بازرگانان و شرکت‌های بین المللی علاقمند به سرمایه‌گذاری اصلا به حساب نیاید ولی واقعیت پنهان این پهنه این گونه نیست. باید نگاه سنتی را از این بخش به نگاه تجاری صنعتی و مدرن تبدیل کنیم و نیازمند تجدید نظر اساسی هستیم.
اول بپذیریم که کشورمان در سال‌های آتی سهم قابل قبول و مقتضی خود از تجارت جهانی گیاهان دارویی را باید کسب کند و به هر میزان در این عرصه تاخیر داشته باشیم، فضای رقابت تنگ‌تر، شده و کار دشوارتر خواهد شد.
از گیاهان دارویی و فرآورده‌های حاصل از آن می‌توان در بحث دانش شیمی، داروسازی، مواد آرایشی و بهداشتی، صنایع غذایی، صنایع نوشیدنی، افزودنی‌ها و مواد خوراکی، اسانسها و دهها کاربرد دیگر استفاده کرد که نگاه منبعث از اینکه فرآورده‌های دارویی تنها در بحث تولید دارو قابل بهره‌گیری است باید بر چیده شود و نگاه کلان، اقتصادی و تجارت جهانی بر او حکم فرما شود. ایجاد درآمد در این عرصه بانوآوری، خلاقیت به کارگیری فن آوری‌های نو، دانشمندان علوم و رشته‌های گوناگون امکان پذیر است.
به طور مثال اکنون در دنیا اسانسها، طعم دهنده‌ها، بهبود دهنده‌ها خلق مزه‌های جدید و… از طریق دانش روز با استفاده از گیاهان دارویی خلق و روانه بازار می‌شود که عرصه نوینی را پیش روی شرکت‌های بزرگ صنایع غذایی، صنایع نوشیدنی، دارویی توسعه محصول قرار می‌دهد که بازار هر کدام در کسب ارزش افزوده متحول می‌کند که در کشور ما به این مهم کمتر پرداخته شده است.
گیاهان دارویی در بسته اشتغال فراگیر کشور، دومین اولویت دولت دوازدهم است و در چهار سال پیش رو فرصت مغتنمی برای تولید ثروت، اشتغالزایی و ارزآوری در این صنعت خواهد بود. اگر به ظرفیتهای عینا موجود این صنعت توجه شود و آن را همچون یک صنعت مادر، زیربنایی و کلان اقتصادی بنگریم نه آنکه با سطحی نگری صنعت گیاهان دارویی را به بسته‌بندی نایلونی برخی گیاهانی که از کوهپایه‌ها، جنگل‌ها و مراتع برداشت می‌شود و ایجاد چند صد فرصت اشتغالزایی اکتفا کرد. این عین کوته نظری و مخالف دوراندیشی است گفته می‌شود تعداد گونه‌های فلورگیاهی ایران بیش از 8000 گونه است که گونه‌های دارویی و معطر 2500 و تعداد گونه‌های مصرف شده در صنعت داروسازی کشور 375 گونه و تعداد معرفی شده در منابع که دارای ارزش دارویی هستند 850 گونه است که پهنه وسیعی از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های این صنعت را برای سرمایه‌گذاری، رشد و توسعه آشکار می‌سازد.
در حال حاضر تنها جزء کوچکی از گونه‌ها در فرآورده‌های دارویی شناخته و استفاده می‌شود یا به صورت مستقیم بهره‌برداری می‌شود که برای گسترش بهره‌گیری نیازمند دانش جامع در کلیه رشته‌های مرتبط، فن آوری و متخصصان با گرایش‌های گوناگون برای رشد و تعالی این دانش بین رشته‌ای هستیم، مهمترین مسئله آموزش، آگاهی بخشی و اطلاع رسانی گسترده به علاقمندان به سرمایه گذاری، تجار و بازرگانان به کارگیری سیاست ورزان و کارشناسان اقتصادی با ارزیابی و مطالعه بازارهای هدف صادراتی برای شناخت جایگاه صحیح رشد و تعالی این بخش است. بدون تبیین ظرفیت‌ها و قابلیت‌های سرمایه گذاری در این بخش نمی‌توانیم سرمایه‌های داخلی و خارجی را معطوف به حضور در این عرصه کنیم. بی‌شک می‌توان درآمدی همچون نفت را برای این صنعت متصور بود اگر آینده‌نگر باشیم.
عطیه اسدی