زنبورهای عسل که یک سوم محصولات کشاورزی که انسانها می‌خورند، گرده افشانی می‌کنند، با تهدیدات زیادی از جمله بیماری‌های عفونی روبرو هستند. در 4 ژانویه 2023، یک شرکت بیوتکنولوژی به نام Dalan Animal Health اعلام کرد که مجوز مشروط از وزارت کشاورزی ایالات متحده برای واکسنی دریافت کرده است که جهت محافظت از زنبورهای عسل در برابر لوک آمریکایی که یک بیماری عفونی بسیار مخرب است را دریافت کرده است.
دریافت مجوز مشروط، که معمولاً یک سال طول می‌کشد و منوط به ارزیابی بیشتر توسط USDA است، محصولات بیولوژیکی دامپزشکی باید خالص، ایمن و به احتمال معقول موثر باشد. دکتر جنی دورانت دامپزشک و متخصص در دانشگاه کالیفرنیا، می‌گوید واکسن به طور بالقوه گام مهمی در تلاش‌های مداوم برای محافظت از گرده افشان‌ها است
واکسن چه تهدیدی را برطرف می‌کند؟
واکسن جدید زنبور عسل، Paenibacillus Larvae Bacterin، با هدف محافظت از زنبورهای عسل در برابر لوک آمریکایی ساخته شده است. این بیماری باکتریایی بسیار مخرب نام خود را از بوی بدی که لارو زنبور عسل در هنگام آلوده شدن ترشح می‌کند گرفته است. شیوع بیماری لوک آمریکایی عملاً یک حکم اعدام برای یک کلنی زنبور عسل است و می‌تواند از نظر اقتصادی یک عملیات زنبورداری را ویران کند. هاگ‌های باکتری لارو پانی‌باسیلوس، بسیار قابل انتقال و می‌توانند تا دهه‌ها پس از عفونت خطرناک باقی بمانند.
هنگامی که شیوع بیماری رخ می‌دهد، زنبورداران به طور معمول مجبورند کلنی‌های زنبور عسل را که می‌دانند آلوده را معدوم کنند، از بین ببرند تا از گسترش بیماری جلوگیری کنند. همچنین باید جعبه‌های کندویی را که کلنی‌ها در آن نگهداری می‌کردند و تجهیزاتی که ممکن است با کلنی‌های آلوده تماس داشته باشد را از بین ببرند.
زنبورداران ده‌ها سال است که از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیرانه استفاده می‌کنند تا بیماری رشد پیدا نکند و کلنی‌های آلوده را درمان کنند. اغلب آنتی بیوتیک‌ها را با پودر قند مخلوط می‌کنند و داخل جعبه کلنی می‌پاشند. همانطور که اغلب هنگام مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک‌ها اتفاق می‌افتد، دانشمندان و زنبورداران شاهد مقاومت آنتی بیوتیکی و اثرات منفی بر سلامت کندو هستند، مانند اختلال در میکروب‌های مفیدی که در روده زنبورها زندگی می‌کنند.
در سال 2017، سازمان غذا و داروی ایالات متحده درخواست نسخه یا دستورالعمل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای لوک آمریکایی کرد. در حالی که این تغییر نظارتی به دنبال مقابله با مقاومت آنتی بیوتیکی بود، دسترسی زنبورداران به آنتی بیوتیک‌ها و توانایی برای درمان پیشگیرانه لوک آمریکایی محدود کرد. این واکسن جدید به طور ایده آل راه حل پایدارتری ارائه می‌دهد.
چقدر واکسن به طور موثر از عفونت جلوگیری می‌کند؟
مطالعات هنوز در حال تجزیه و تحلیل اثربخشی آن است. یک مطالعه منتشر شده نشان داد که 30 تا 50 درصد افزایش مقاومت در برابر خونخوار آمریکایی در فرزندان ملکه واکسینه شده بود. اگرچه ممکن است 30 تا 50 درصد اثربخش کم به نظر برسد، اما مهم است که نتایج را در چارچوب قرار دهیم. با توجه به میزان کشنده و مسری بودن عامل بیماری لوک آمریکایی، محققان نمی‌خواستند با واکسن اثبات‌نشده، کندوهای خارج از خانه را مستقیماً در معرض بیماری قرار دهند. پژوهشگران مطالعات آزمایشگاهی را انجام دادند که در آن، کندوهای آزمایشی را در معرض حدود 1000 برابر تعداد هاگ‌های عالم بیماری لوک آمریکایی قرار داده شد که یک کلنی معمولاً در مزرعه در معرض آنها قرار می‌گرفت. شرکت سازنده واکسن آزمایشات میدانی را برای سال 2023 برنامه ریزی کرده است.
چگونه زنبورهای عسل را واکسینه شدند؟
این کار با سوزن‌های ریز انجام نمی‌شود. زنبورداران واکسن را با غذای زنبور عسل مخلوط می‌کنند. این رویکرد زنبورهای ملکه را در معرض باکتری غیرفعال لارو پانی باسیلوس قرار می‌دهد که به لاروهای بیرون آمده در کندو کمک می‌کند تا در برابر عفونت مقاومت کنند.
این یک واکسن غیرفعال سنتی تر است مانند واکسنی که ما در برابر فلج اطفال استفاده می‌کنیم. برای درک نحوه عملکرد واکسن، دانستن اینکه زنبورهای ملکه چه می‌خورند مفید است. ماده‌ای غنی از پروتئین به نام «ژل رویال» که از غدد سر زنبورهای کارگر جوان ترشح می‌شود. هنگامی که ملکه پرورش یافته برای زنبوردار فرستاده می‌شود، معمولا در یک قفس کوچک با 50 تا 200 زنبور کارگر مستقر می‌شود که با خمیرشیرین تغذیه می‌شوند. این ماده اغلب با پودر قند و شربت ذرت تهیه می‌شود و قوام خمیر شیرینی شکری یا خاک رس مدلینگ دارد. زنبورهای کارگر خمیرشیرین را مصرف کرده، ژل رویال تولید می‌کنند و به ملکه می‌خورانند.
در روش تحویل واکسن از این سیستم منحصر به فرد استفاده می‌شود. زنبوردار می‌تواند واکسن را با خمیرشیرین مخلوط و سپس توسط زنبورهای کارگر هضم و به ژل رویال تبدیل شده و به ملکه داده می‌شود. سپس ملکه آن را هضم به تخمدان‌های او منتقل می‌شود. هنگامی که او به کندو منتقل می‌شود و شروع به تخم گذاری می‌کند، لاروهایی که از آن تخم‌ها بیرون می‌آیند، مصونیت بالایی در برابر عامل بیماری لوک آمریکایی دارند.
چه کسی از واکسن استفاده خواهد کرد؟
به گفته نمایندگان شرکت سازنده واکسن، مقادیر محدودی از این واکسن باید از بهار 2023 برای زنبورداران تجاری و تولیدکنندگان زنبور عسل قرار داده می‌شود تا آن را استفاده و کارایی آن را بسنجد.
دوام یک دوز چقدر است؟
شرکت سازنده واکسن هنوز در حال تحقیق در مورد جزئیات است. درک فعلی آن است که تا زمانی که ملکه زنبور عسل بتواند تخم بگذارد دوام خواهد داشت. اگر او بمیرد، کشته شود یا جایگزین شود، زنبوردار باید یک ملکه جدید واکسینه شده خریداری کند.
آیا این یک پیشرفت علمی بزرگ است؟
این اولین واکسن برای هر حشره ای در ایالات متحده است و می‌تواند راه را برای واکسن‌های جدید جهت درمان سایر مشکلاتی که برای دهه‌ها صنعت زنبورداری را آزار داده است، هموار کند. زنبورهای عسل با تهدیدات فوری بسیاری از جمله کنه‌های واروآ، تغییرات آب و هوایی و تغذیه نامناسب روبرو هستند که این واکسن را به یک توسعه جدید هیجان انگیز تبدیل می‌کند.
مدیران شرکت سازنده این واکسن همچنین در حال کار بر روی واکسنی برای محافظت از زنبورهای عسل در برابر لوک اروپایی هستند. این بیماری مرگ و میرکمتری نسبت به لوک آمریکایی دارد، اما همچنان بسیار عفونی است. زنبورداران توانسته‌اند آن را با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کنند، اما، مانند لوک آمریکایی، نشانه‌هایی از مقاومت را مشاهده می‌کنند./ عمار هاشمی