هزاران زنبور بسیار مفید از جمله زنبوران اجتماعی، نیمه اجتماعی و انفرادی در طبیعت وجود دارند ولی از آن میان زنبوران عسل از قرن‌ها پیش بخاطر تولید عسل و فرآورده‌های دیگری مانند بره موم، جمع آوری و حمل گرده گل، عمل گرده افشانی و خلق موجباتی برای راه‌اندازی انواع کسب و کار تجارتی گردیده و همچنین انگیزه‌های تحقیقات علمی بیشماری هم برای متخصصین بوجود آورده است. به عنوان مثال به قسمی از این رویدادها همان درج انواع کتاب‌ها، نشریات از جمله مجله زنبورداران پیشرو را در ایران می‌توان نام برد که هم اکنون در کشور به چاپ می‌رسد.
در حالیکه اهمیت فوق العاده و برجسته زنبور عسل عبارت است از استعداد بی نظیر آنها در عمل گرده افشانی و تولید بذر و میوه در بسیاری از گیاهان گلدار می‌باشد. در واقع می‌توان اظهار کرد بیش از 75 درصد محصولات کشاورزی نتیجه مستقیم فعالیت زنبور عسل در هر سال است.
بعبارتی دیگر، تمام پدیده‌های فوق حاصل اتفاقات بسیار مهم و پر از رمز و راز وحتی بی نظیری است که توسط زنبوران عسل در تاریکی در داخل کندو و به طور مداوم و پیوسته در طول شبانه روز انجام می‌پذیرد.
خوشبختانه بسیاری از آن همه پدیده‌های مورد اشاره را حال می‌توان بطریقی از پشت شیشه در کندوهای مخصوص یا کندوهای مشاهداتی از نزدیک هم ملاحظه کرد(تصویر یک).
کشف و توجیه بسیاری از اتفاقات مزبور قریب به یکصد سال پیش توسط دانشمند اتریشی آقای فریش(K.V.Frish) روشن گردید، که بخاطر آن جایزه پر افتخار نوبل را دریافت کرد. نامبرده در آن هنگام اظهار تعجب می‌نماید که چگونه مغز کوچک زنبوران عسل که به اندازه یک دانه ارزن است به آن همه اطلاعات دست یافته است!؟
به هر حال در این نوع کندوی مشاهداتی یا کندوهای شیشه ایی می‌توان بسیاری از آن همه پدیده‌های مورد اشاره را به طریقی از پشت شیشه و از نزدیک ملاحظه کرد(تصویر دو).
کندوهای مشاهداتی که قابلیت نصب آن تاکنون در امنیت کامل در هر گونه دفتر کار، کلاس درس، اتاق پذیرایی و یا هر نوع محل مسکونی و یا دفتر شرکت‌های تجارتی میسر می‌باشد خود از یک یا دو قاب زنبور مستقر در روی یکدیگر(دو طبقه) و یا حتی یک قاب زنبور هم می‌تواند باشد. بدنه این نوع کندو از طرفین شیشه ایی بوده و راه عبور و مرور زنبوران از سوراخ قسمت میانی کف کندو متشکل از لوله زانوئی فلزی از نوع متداول برای لوله کشی آب می‌باشد که کندوی شیشه ایی مورد نظر در نهایت قابلیت تحرک و چرخش یافتن به سمت چپ یا راست (به زاویه 70 تا 90درجه) برای هرگونه مشاهده می‌باشد(تصویر سه)
لازم به ذکر است که ماخذ تهیه شان(قاب) زنبوران مزبور می‌تواند از یک کندوی زنبورداری معمولی در قبال پرداخت توافقی بهای آن از فرد زنبور دار فراهم شود.
لوله فلزی زانوئی فوق الذکر علاوه بر اینکه ستون استقرار کندوی مشاهداتی می‌باشد، حال دهانه افقی آن مسیر رفت و آمد زنبوران هم به خارج می‌باشد. که بوسیله یک لوله لاستیکی(لوله شیلنگی) به فضای خارج تامین می‌گردد(تصویر چهار).
این نوع کندوهای شیشه ایی – مشاهداتی که قابل چرخش به سمت راست یا چپ بوده و تاکنون، همانطور که فوقا هم اشاره گردیده است، قابل نصب در انواع اماکن مسقف مسکونی مانند واحد‌های طبقاتی، کلاس درس مدارس، هر نوع دفتر کار، موزه‌های علمی بوده و همواره مورد استقبال واقع شده است.
چگونگی نصب و را اندازی و برقراری این نوع کندوهای (مشاهداتی-آموزشی) در روی یک پایه فلزی بر روی کف اتاق و در کنار پنجره مستقر گردیده و چگونگی آن در صورت لزوم توسط همکاران تشریح خواهد شد.
سیاوش تیرگری- استاد بازنشسته دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران
یحیی استادی – دکتری اقتصاد کشاورزی، رییس اداره تجاری سازی و کارشناس اسبق آزمایشگاه حشره شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات