مهندس بصیری عضو هیات مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان اصفهان
برداشت ژل رویال در روز دوم میزان و زمان برداشت را افزایش می‌دهد
تولید کمی و کیفی ژل رویال در سالهای اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به ویژه آنکه با آموزش‌هایی که اخیرا توسط ترویج و آموزش کشاورزی با هدف ایجاد اشتغال و رویکرد افزایش درآمد برای روستائیان در روستاها گسترش یافته افراد بسیاری وارد این حرفه شدند. بنابراین پشتیبانی فنی و ارائه اطلاعات تکمیلی برای افزایش دانش این فراگیران یک نکته لازم و ضروری است. صفحه اینستاگرام مجله زنبورداران پیشرو برای یادآوری نکات کلیدی در تولید ژل رویال به کمک مهندس محمدرضا بصیری دانشجوی دکتری علوم دامی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان اصفهان در تاریخ یکشنبه 3 مرداد ماه یک برنامه آموزشی برگزار کرد. مهندس محمدرضا بصیری در این جلسه یک ساعته به روش‌های تولید انبوه وافزایش کیفیت ژل رویال پرداخت، خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده را در ذیل بخوانید.
بصیری در ابتدا گفت: آموزش تولید ژل رویال که توسط آموزش و ترویج جهاد کشاورزی گسترش یافته می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای روستائیان تولید این محصول ارزشمند را افزایش دهد. وی افزود: در صحراهای فقیر از نظر منابع غذایی (گل و گیاه) هم می‌توان ژل رویال تولید کرد و به کمک تغذیه کمکی مدت زمان تولید ژل رویال را افزایش داد.
مهندس بصیری اظهار داشت: چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده ژل رویال در جهان در حال حاضر از هر کلنی 5 تا 7 کیلوگرم ژل رویال تولید می‌کند که این مسئله به چند عامل مهم بستگی دارد. ژل رویال یک محصول طبیعی و سلامت محور است که با افزایش تولید آن گسترده استفاده از آن در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی را افزایش داد. وی گفت: برای تولید ژل رویال 6 شرط اساسی وجود دارد که باید به آنها توجه و دقت نظر داشت.
این 6 شرط عبارتنداز:
1- جمعیت قوی
2 – نژاد زنبور عسل
3 – مزرعه
4 – تغذیه و دمای مناسب
5 – سن مناسب لاروهای پیوند شده
6- وسایل و ابزار مخصوص
مهندس بصیری بیان داشت: از مزیت‌های بکارگیری این 6 عامل افزایش زمان تولید ژل رویال است که در آن صورت زمان تولید حدود 6 تا 7 ماه به طول می‌انجامد. در حال حاضر ممکن است که زمان تولید در کشورمان کوتاه باشد. برای افزایش بازه زمانی تولید ژل رویال استفاده از سایه بان، داربست یا آلاچیق است که بتوان کندوهای تولیدکننده ژل رویال را خنک نگه داشت. به ویژه در شرایط گرمایی کشورمان باید به این مسئله دقت نظر ویژه داشت.
نصب سایه بان علاوه بر کاهش تنش گرمایی به افزایش تولید ژل رویال و طولانی شدن مدت تولید، علاوه بر این به افزایش تولید عسل نیز کمک می‌کند. بنابراین به زنبورداران توصیه می‌شود حتما برای خنک کردن محیط زنبورستان از سایه‌بانهای ساده استفاده کنند. با نصب داربست‌هایی که روی آن شاخه درختان برگ دار باشد، می‌شود یک سایه بان ساده ایجاد کرد.
در زنبورستانی که به تولید ژل رویال مشغول است بروز بیماری نوزما یک مشکل جدی است که باید توصیه‌های پیشگیرانه را مدنظر قرارداد. در بروز این بیماری لارو‌ها که نیاز به پرستاری دارند باوجود گرمای شدید زنبورها در اطراف کندو برای کاهش تنش گرمایی بیکار خواهند بود و کارگرانی که باید به پرستاری نوزادان بپردازند در بیرون کندو و اطراف تجمع می‌کنند بنابراین اگر زنبورستان سایه بان داشته باشد این اتفاق کمتر حادث می‌شود.
داربست برای زمستانگذرانی نیز مناسب است و مرگ و میر را کاهش می‌دهد. زنبورستانی که برای تولید ژل رویال برنامه ریزی شده حتما باید دارای کلنی‌هایی با جمعیت قوی باشد و تعداد تیرک‌هایی که در هر کندوی پرستار قرار می‌گیرد، باید متناسب با حجم جمعیت کلنی باشد.
زنبورداران چینی از زنبور اصلاح شده Zhdz که یک سویه از زنبور عسل زرد ایتالیایی است گرفته و اصلاح شده است. این زنبور عسل تمایل به تولید زیاد ژل رویال دارد. البته ما در ایران باید این سویه را وارد یا سمت اصلاح زنبور عسل ایران پیش برویم.
مهندس بصیری گفت: در زنبورستان تولید ژل رویال حتما باید از عسل طبیعی و گرده با کیفیت استفاده شود. چون زنبورها طول عمر بیشتری خواهند داشت.
میانگین تولید ژل رویال (ژل ریزی پای لارو) در هر سلول 19 ملی‌گرم در روز اول، روز دوم 145 میلی گرم تا 245 گرم و به طور متوسط 200 گرم است. چینی‌ها روز دوم ژل رویال را برداشت می‌کنند چون با برداشت ژل در روز دوم تعداد دفعات برداشت بیشتر شده و در مجموع میزان برداشت افزایش می‌یابد درخصوص تغذیه باید گفت: در صورت فقر صحرا می‌توان از انواع مکمل‌های جایگزین، ویتامین‌ها و موادمعدنی برای تغذیه صحیح و اصولی زنبوران عسل بهره گرفت.
سن مناسب برای پیوند لارو، استفاده از لاروهای 5/1 روزه است که بهترین گیرایی را خواهند داشت. همواره باید تعداد سلولهای پیونده شده با جمعیت کلنی تنظیم شود. به عبارت ساده‌تر همه کندوها نباید تعداد تیرک‌های مساوی داشته باشد. نهایتا استفاده از ابزار و لوازم مناسب برای استحصال ژل رویال است. ابزار پیشرفته و به روز ضمن کاهش زمان برداشت به بهداشت و کیفیت ژل رویال نیز کمک می‌کند. پمپ مکش ژل رویال یکی از ابزارهایی است که در کشورمان خیلی معمول نیست این وسیله علاوه بر افزایش سرعت برداشت و کاهش هزینه کارگری به تمیزی و بهداشت محصول کمک می‌کند.
ژل رویال پس از برداشت حتما باید صاف شود تا اجسام خارجی مثل اجساد زنبور و موم از آن جداسازی شود بکارگیری صافی مناسب در این فرآیند مهم است.
وی در پایان بیان داشت: مقدار مصرف ژل رویال یک دهم گرم برای هر فرد و استفاده به صورت زیرزبانی و صبح‌ها ناشتا بهترین عملکردرا دارد. وی توصیه کرد ژل رویال را با عسل ترکیب نکنید چون کیفیت آن را کاهش می‌دهد و مصرف مستقیم آن بهتر است.