چکیده :
کنه واروآ یکی ازآفات مهم زنبور عسل می‌باشد که در سالهای اخیر تلفات شدیدی به کلنی‌های زنبور عسل در کشور ما وارد نموده است ، به‌منظور بررسی بیولوژی و روشهای مبارزه بااین آفت درکشور و یافتن راه‌حلی مناسب جهت کنترل جمعیت کنه پیشگیری ازخسارات ناشی از آن بررسی‌هایی انجام شد که خلاصه آنها به شرح زیر است : نوسانات انبوه جمعیت کنه درطول سال بانمونه برداریهای ماهیانه ازطریق حجره‌های سربسته نوزادان وهم‌از طریق زنبوران بالغ بررسی شد و نمودار رشد و نوسانات جمعیت کنه ترسیم گردید و باتوجه به‌آن، زمان مناسب مبارزه تعیین گردید.
انواع داروهای مهم و قابل دسترس در کشور از دو گروه تدخینی و خوراکی (سیستمیک) ازنظر میزان کارآیی و اثرات جانبی مطالعه شدند و موثرترین و مناسب ترین آنها باتوجه به شرایط معرفی گردید. دراین بررسی‌هااز گروه داروهای تدخینی فولبکس و او از گروه داروهای خوراکی پریزین نتایج مطلوب داشتند. محاسن ومعایب کار در رابطه با زمان مبارزه (بهار- پاییز – زمستان) بررسی شد و پیشنهاداتی باتوجه به شرایط زمانی و مکانی ارائه گردید، ازاین نقطه نظر نیز برای زنبورداران مهاجر زمان مناسب انجام مبارزه در زمستان و درمنطقه گرمسیر و برای زنبورداران ثابت دراواخر تابستان و اوایل بهار می‌باشد. به منظور یافتن راه حلی مناسب در مبارزه با واروآ، بااستفاده از روشهای حبس ملکه و نحوه تک کلنی، مطالعاتی انجام شد که ازاین نقطه‌نظر نیز موفقیت‌هایی درکنترل وکاهش انبوهی جمعیت کنه بدست آمد و روش تکثیر به شیوه تقسیم فقط کارگران جوان کند و برای کنترل کنه مناسب تشخیص داده‌شد. باتوجه به‌نتایج حاصل از اجرای طرح و به منظور تکمیل تحقیقات انجام شده، بررسی کارآیی روش کنترل بهاره بااستفاده از بریدن و جمع‌آوری حجره‌های سربسته نوزادان نر و بررسی میزان مقاومت زنبوران بومی دربرابر کنه واروآ، برای تحقیقات آینده پیشنهاد می‌گردد.
مقدمه
تاریخچه زنبورداری در ایران
در دورۀ هخامنشیان نگهداری زنبور عسل در ایران رواج داشته و از عسل یک ماده شیرین غذایی و دارویی استفاده میکردند. نگهداری زنبور عسل در اکثر مناطق خوش آب و هوا و مستعد کشور زیاده بوده و هست. آمار سالهای اخیر نشان می دهد که نگهداری کندو های بومی کم کشده وجای خود را به کندوهای مدرن داده است. در حال حاضر در کلیه مناطق ایران به جز مناطقه کویری زنبور داری گسترش دارد.
نقش زنبور عسل درکشاورزی و محیط زیست
زنبور عسل در ایران و اکثر کشورها اکثراً به خاطر تولید عسل و احیاناً موم نگهداری می شودو حال آن که در کشورهای اروپایی و آمریکا بخاطر گرده افشانی و استفاده از محصولات زنبور عسل و عوامل فرعی پرورش زنبور است.سهم زنبور عسل در گرده افشانی غیر مستقیم بالغ بر 90% است. اهمیت فرآورده های خارجی کند و ( بذر و میوه)به مراتب بیشتر از ارزش محصولات داخلی کندو ( عسل و موم و …….) است.
از امتیازات زنبور عسل این است که گرده هر نوع گل را بر روی مادگی همان نوع گل انتقال می دهد ( ثابت گلی)وگرده افشانی را به حد اعلی انجام می دهد. و به این ترتیب محصولات کشاورزی افزایش چشمگیری خواهد داشت. به عنوان مثال اگر باغ گلابی بدون زنبور عسل 6 تن محصول داشته باشد با حضور زنبور عسل این میزان به 80 تن افزایش می یابد و در ضمن میوه ها مرغوبتر و بهتر خواهند بود.(زنبورعسل هم در کمک محصولات باغی و
زراعی و هم در کیفیت آنها تاثیر دارد.
عدم توجه به یک حشره کوچک، میتواند باعث تغییر 180 درجه ای محیط زیست و تبدیل آن به کویر و شنزارها شود. چگونه؟ زیرا حفظ و ازدیاد نسل اکثر گیاهان گلدار به وسیله زنبور عمل گرده افشانی صورت می گیرد. اگر از باروری یک نوع گیاه جلوگیری به عمل آید، گل هایآن گیاه هرگز به دانه و میوه تبدیل نشده ونسل آن گیاه از بین خواهد رفت. نتیجه از بین رفتن نسل گیاه در یک منطقه خاک آن منطقه در مقابل ریزش باران و وزش باد مقاومت نداردو ذرات خاک شسته شده و از بین خواهد رفت و در نتیجه فرسایش درخاک ایجاد می شود. باد این خاک ها را منتقل کرده وبه جاهای دیگر می برد و شن های روان را به وجود می آورد. در نتیجه مقدار هومولی که باید از آن مواد غذایی مورد نیاز برای انسان و حیوان تولید شود، از بین خواهد رفت.
علاوه بر محسنات ذکر شده برای زنبور عسل ، تنها حشره ای دست که بهداشت را کاملاً رعایت میکند و روی مواد آلوده به طور ذاتی نمی نشیند.
اهمیت اقتصادی زنبور عسل
اگر زنبورها نبودند نه تنها درختان میوه کلبه گیاهانی مانند شبدر، باقلا، سبزیجات ، صیفی جات و ……… به مرحلۀ گشنیدگی نمی رسیدند.
علاوه بر عمل گرده افشانی محصولات مختلفی مانند عسل، موم ، زهر زنبور را نیز زنبور عسل تولید می کند. زنبور عسل پس از جمع آوری شهد از روی گل ها آن را در کیسه عسلدان خود ذخیره نموده و هنگامی که محتوی کیسه پر شد به طرف کندوی خود پرواز می کند. در بین راه عسلدان زنبور مقداری آنزیم ترشح کرده به داخل شهد می ریزد و مقداری از آب شهد نیز جذب بدن می گردد.
در داخل کندو شهد از طریق دهان در حجرات کندو تخلیه شده و هنگام شب دوبازه زنبورداران آن را به داخل عسلدان برده و آنزیم به آن اضافه نموده آبش را جذب می نمائید. این کار آن قدر تکرار می شود که مقدار آب شهد از 80-50 درصد به 18-17 درصد کاهش می یابد به چنین شهد غلیظی عسل می گویند.
از موم، زنبور عسل برای درست کردن شانهای مورد نیاز خود استفاده می کند و همچنین از موم زنبور عسل در کارخانه های داروسازی و صنعتی برای ساختن کرمهای آرایشی، رنگرزی، تولیدشمع استفاده می شود.
یکی دیگر از تولیدات زنبور عسل زهر است که توسط غدۀ مخصوصی ترشح شده و آن را در کیسۀ زهری ذخیره می نماید حشره از این ماده برای دفاع خود استفاده می کند.
زهر زنبور علس امروزه برای معالجه انواع روماتیسم کاربرد دارد
بیماریها و آفات زنبور عسل
به علت شکل زندگی زنبور عسل که به صورت دسته جمعی است لذا بیماریها در بین آنها به سهولت شایع می شود بیماریها و آفات مهم زنبور عسل عبارت است از
بیماری نوزوما
از شایع ترین بیماریهای زنبور بالغ است و نوزادان هرگز به آن مبتلا نمی شوند. علائم آن بی نظمی و بی قراری زنبوران- علائم فلجی ، شکم های باد کرده و نیش های بدون رفلکس در اطراف کند و دیده می شوند. ملکه آخرین قربانیان است
کرم موم خوار
این آفت به کندوهای ضعیف و شانهای بی حفاظ و ضد عفونی نشده حمله می کند و خسارات زیادی وارد می کند. به نحوی که شانها به تارهای آشغال مانندی تبدیل می شود. ولی جمعیت های قوی از خود دفاع می کنند.
بیماری لوک
1. لوک آمریکایی 2. لوک اروپایی عامل این بیماری باکتری است که موجب تلفات زیاد نوزادان می شود.
از دشمنان زنبور عسل می توان زنبور زرد و قرمز، پرندگان (سبزقبا) موش، خرس، عنکبوت را نام برد.
سموم آفات نباتی در زنبور عسل
از آنجائیکه حشره کشهای مصرفی برای مبارزه با حشرات، می تواند رای زنبورهای عسل هم مضر باشد لذا لازم است عمل سمپاشی هنگام گلدهی درختان میوه و گیاها مزروعی انجام نگیرد. زیرا ضرر ناشی از این ب اطلاعی بیش تر از سود محصول حاصله از سمپاشی است(از بین رفتن کند وی عسل).
کنه واروآ
این کنه زندگی خود را از هر نظر با زنبور انطباق می دهد. همراه با زنبور تولید مثل می کند و علاقه زیادی به زنبور نر دارد و در سال اول آلودگی تشخیص کنه مشکلات پس از سال سوم زندگی آلودگی کنه و خسارت آن مشخص می شود.
علائم وجود کنه : 1-کارگران بی قرارند.
2- به علت تغذیه از خون زنبور مرگ و میرغیر عادی در زنبوران دیده می شود . زنبوران ناقص الخلقه شده و قدرت پرواز و جفتگیری آنها خیلی پایین می باشد.
